آیا واقعاً «انرژی هسته‌ای» می‌ارزد؟

پایگاه رهنما:

سال‌های نه‌چندان دور، یکی از مهم‌ترین شعارها در میان مردم ما این بود که «انرژی هسته‌ای حق مسلم ماست»! بعدها البته تشدید تحریم‌ها به بهانه‌ی انرژی هسته‌ای باعث شد که یک بار دیگر به‌طور جدی از خود بپرسیم که «آیا واقعاً انرژی هسته‌ای، حق مسلم ماست!؟» به تعبیر دیگر در ناخودآگاه ذهن انسان ایرانی این سوال پیش آمد که آیا واقعاً ارزشش را داشت که تا این حد تحریم شویم!؟ با یک نگاه واقع‌بینانه می‌توان دید که ریشه و علت اصلی تحریم‌ها علیه ایران، انرژی هسته‌ای نیست.  منافع آمریکا در منطقه‌ی غرب آسیا در تحریم ایران بوده؛ پس بهانه‌اش (یعنی انرژی هسته‌ای) را پیدا کرده. حالا اگر انرژی هسته‌ای نداشتیم، به بهانه‌های دیگر –از جمله توان موشکی، پهپادی، مسائل حقوق بشری و ...- نیز تحریم می‌شدیم. حتی ظریف –وزیر خارجه‌ی سابق کشورمان- نیز بارها به غربی‌ها گفته بود که به دلیل تجربه‌ی حمله‌ی عراق به ایران، توان موشکی ما قابل مذاکره نیست. از تحریم‌ها که بگذریم، هزینه-فایده‌ی اقتصادی انرژی هسته‌ای برای ایرانیان مهم است. پس در این یادداشت یک بار دیگر ماشین‌حساب به‌ دست می‌گیریم تا ببینیم «آیا واقعاً انرژی هسته‌ای می‌ارزد!؟»

• گاز و افت فشار

پروفسور مسعود درخشان –اقتصاددان، چهره‌ی ماندگار و کسی که برای اولین‌بار رشته‌ی اقتصاد نفت و گاز را در ایران تاسیس کرد- چندی پیش در گفت‌و‌گو با روزنامه‌ی فرهیختگان گفت که بر خلاف تصور رایج، ایران نفت و گاز زیادی ندارد، بیش از 70 درصد گاز از میدان پارس جنوبی تامین می‌شود و این میدان نیز از اواسط سال 1400 با افت فشار مواجه بوده است و سالانه نیز افت فشار ادامه خواهد داشت. می‌دانیم که اصلی‌ترین منبع تولید برق در کشورمان نیز گاز است. بر اساس آنچه مشکین‌فام –مدیرعامل شرکت نفت و گاز پارس- اعلام کرده، اگر در میدان گازی پارس جنوبی، سکوی تقویت فشار نصب نشود سالانه به‌اندازه‌ی یک فاز از دست خواهیم داد. یعنی در واقع تولید گاز کشور از 700 میلیون متر مکعب در روز، در سال 1420 به 100 میلیون متر مکعب در روز می‌رسد. اگر در هر فاز، یک سکوی تقویت فشار نصب کنیم نیز می‌توانیم در سال 1420 تا 350 میلیون متر مکعب، گاز تولید کنیم که با تولید فعلی بسیار فاصله دارد و کمتر است.

• هزینه‌های حفظ فشار

جالب است بدانیم که قیمت هر سکوی تقویت فشار نیز 2.5 میلیارد دلار است و برای کل فازهای پارس جنوبی تقریباً به 60 میلیارد دلار نیاز خواهیم داشت. با این وجود در سال 1420 اگر انرژی هسته‌ای و همچنین انرژی‌های نو به کمک ما نیایند، با مشکل تامین برق مواجه خواهیم شد. چون همین حالا که داریم روزانه 700 میلیون متر مکعب گاز از پارس جنوبی استخراج می‌کنیم، تابستان‌ها با مشکل برق مواجهیم و زمستان‌ها با مشکل گاز! بنابراین شکی نیست که برای تامین برق کشور در 20 سال آینده، حتماً باید نیروگاه‌های تولید برق هسته‌ای را تقویت کنیم. امروز تنها نیروگاه بوشهر را داریم که 3 بخش دارد و تا کنون فقط بخش اولش راه افتاده و همین بخش، 1 درصد نیاز برق کشور را تامین می‌کند. اگر هر سه بخش فعال شود، 3 درصد برق کشور تامین خواهد شد. همچنین اگر ما 4 نیروگاه مشابه داشته باشیم، 15 درصد برق کشور از منبع انرژی هسته‌ای تامین خواهد شد.

• فایده‌ی برق هسته‌ای

نکته‌ی جالب دیگر آنکه برای تاسیس هر نیروگاه به دست خارجی‌ها (مثلاً روس‌ها) به 5 میلیارد دلار سرمایه نیاز داریم. اگر خودمان نیروگاه ایرانی بزنیم، قیمتش به مراتب کمتر خواهد بود. اگر همان 5 میلیارد دلار به ازای هر نیروگاه را هم در نظر بگیریم، با آن 60 میلیارد دلاری که باید صرف سکوهای تقویت فشار شود، می‌توانیم 12 نیروگاه برق هسته‌ای داشته باشیم و دست‌کم 40 درصد برق کشور را از این طریق تامین کنیم. فقط فرقش با سکوهای تقویت فشار این است که حتی اگر آن سکوها را نصب کنیم، باز هم در 1430 یا 1440 ممکن است افت فشار باعث شود تولید گاز در پارس جنوبی به 100 میلیون متر مکعب در روز برسد اما اگر این پول را صرف برق هسته‌ای کنیم، چون در داخل کشور اورانیوم داریم می‌توانیم تا دهه‌ها با قیمت ارزان، یک سطح مشخصی از تولید برق را داشته باشیم.

• صرفه‌جویی‌ها

بنابراین بر خلاف ادعای برخی غیر کارشناس‌ها که هر روز در رسانه‌ها ادعا می‌کنند اگر انرژی هسته‌ای نبود، تحریم‌ها نبود و ما این‌قدر هزینه نمی‌دادیم، واقعیت آن است که اگر انرژی هسته‌ای نبود، به دلایل دیگر تحریم می‌شدیم و باز هم هزینه می‌دادیم. با این تفاوت که در چند دهه‌ی آینده، گاز لازم برای تامین برق کشور را نیز نخواهیم داشت و از انرژی هسته‌ای هم که داوطلبانه صرف‌نظر کرده‌ایم. پس باید به قیمت‌های گزاف، برق را از خارج وارد کنیم! این، تنها هزینه-فایده‌ی صنعت هسته‌ای برای تامین برق است. انرژی هسته‌ای همچنین مصارف پزشکی نیز دارد و از همه مهم‌تر این‌که می‌تواند مسئله‌ی آلودگی هوا را در کشور حل کند. به همین خاطر علی اکبر صالحی –رئیس سابق سازمان انرژی اتمی- در گفت‌و‌گو با نشریه‌ی عصر اندیشه گفته است: «فقط نیروگاه بوشهر (بخش اول) کمک کرده تا سالانه یازده میلیون بشکه نفت صرفه‌جویی کنیم و همچنین 7 میلیون تن آلاینده نیز کمتر تولید شود».